Edrychwch i weld a yw newid yn effeithio ar eich Cymhorthdal Incwm

Mae'r cyngor hwn yn berthnasol i Cymru. Gweler cyngor ar gyfer Gweler cyngor ar gyfer Lloegr, Gweler cyngor ar gyfer Gogledd Iwerddon, Gweler cyngor ar gyfer Yr Alban

Mae’n rhaid i chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP) am newidiadau penodol yn eich bywyd, arian, gwaith neu gartref. Gelwir hyn yn ‘newid mewn amgylchiadau’.

Efallai y bydd angen i chi hefyd ddweud wrthyn nhw am newidiadau sy'n effeithio ar bobl rydych chi'n byw gyda nhw neu rywun rydych chi'n gofalu amdano. Er enghraifft, os bydd rhywun rydych yn gofalu amdano yn stopio cael Lwfans Byw i'r Anabl (DLA), Taliad Annibyniaeth Bersonol (PIP) neu Lwfans Gweini (AA).

Dywedwch wrthynt hyd yn oed os yw'n ymddangos fel newid bach, neu os mai dim ond am gyfnod byr ydyw. Er enghraifft, os ydych yn rhiant sengl a bod eich plentyn 4 oed yn symud i mewn dros dro gyda’ch cyn partner.

Rhaid rhoi gwybod am y rhan fwyaf o newidiadau o fewn 1 mis, ond dylech roi gwybod amdanynt yn gynt os gallwch.

Gallai’r newid gynyddu eich taliad ac efallai y byddwch yn colli arian ychwanegol os byddwch yn dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau yn hwyr.

Dylech ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau o hyd os ydych chi'n meddwl y gallai newid leihau eich Cymhorthdal Incwm - ni fyddwch yn arbed arian trwy roi gwybod amdano'n ddiweddarach. Os byddwch yn dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau yn hwyr gallech gael gormod o dâl a bydd yn rhaid i chi dalu eich budd-daliadau yn ôl i’r Adran Gwaith a Phensiynau. Gelwir hyn yn ordaliad - gwiriwch sut mae'r Adran Gwaith a Phensiynau yn delio â gordaliadau.

Os dywedwyd wrthych am hawlio Credyd Cynhwysol erbyn dyddiad penodol

Mae’r Adran Gwaith a Phensiynau yn atal budd-daliadau rhai pobl ac yn dweud wrthynt am hawlio Credyd Cynhwysol yn lle hynny.

Os cewch lythyr yn dweud wrthych am hawlio Credyd Cynhwysol erbyn dyddiad cau penodol, mae hwn yn ‘hysbysiad mudo’. Dylech hawlio Credyd Cynhwysol erbyn y dyddiad cau yn yr hysbysiad mudo. Bydd eich hen fudd-daliadau yn dod i ben ar ôl y dyddiad cau.

Efallai y byddwch yn colli rhywfaint o arian os gwnewch gais ar ôl y dyddiad cau.

Gwiriwch beth ddylech chi ei wneud os cewch chi hysbysiad mudo.

Newidiadau y mae angen i chi roi gwybod amdanynt

Mae'n rhaid i chi roi gwybod am yr holl newidiadau hyn i'r Adran Gwaith a Phensiynau, hyd yn oed os yw adran arall o'r llywodraeth eisoes yn gwybod amdanynt. Er enghraifft, os byddwch yn dweud wrth Gyllid a Thollau EM (CThEM) am newid sy’n effeithio ar eich credydau treth, mae angen i chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau o hyd.

Os ydych chi wedi defnyddio’r gwasanaeth Dweud Wrthym Unwaith i roi gwybod am farwolaeth rhywun sy’n hawlio Cymhorthdal Incwm, nid oes angen i chi roi gwybod i’r Adran Gwaith a Phensiynau. Bydd Dweud Wrthym Unwaith yn rhoi gwybod iddyn nhw.

Newidiadau i'ch teulu

Dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os:

  • rydych chi'n rhoi'r gorau i fyw gyda'ch partner

  • rydych chi'n dechrau byw gyda phartner newydd

  • mae rhywun dros 18 oed yn symud i mewn neu allan, fel mab neu ferch sy'n oedolyn

  • rydych yn ysgaru, yn priodi neu'n ffurfio partneriaeth sifil

  • mae eich partner yn gadael y DU am fwy na 4 wythnos - neu 8 wythnos os yw gyda phlentyn sy'n cael triniaeth feddygol

  • rydych chi neu’ch partner yn cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth – gallwch wirio eich oedran Pensiwn y Wladwriaeth ar GOV.UK

  • rydych chi neu’ch partner yn dechrau astudio’n amser llawn neu, os ydych o dan 19 oed, yn dechrau cwrs addysg uwch, er enghraifft gradd neu hyfforddiant athrawon

  • mae un ohonoch yn mynd i'r carchar

Eich plant

Dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os yw plentyn rydych chi’n gyfrifol amdano:

  • yn gadael yr ysgol

  • yn symud allan o'ch cartref

  • yn gadael y DU am fwy na 4 wythnos - neu 8 wythnos os yw am gael triniaeth feddygol

Newidiadau iechyd

Mae’n rhaid i chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os ydych chi neu rywun rydych yn gwneud cais am Gymhorthdal Incwm ar eu cyfer:

  • yn mynd i'r ysbyty

  • yn mynd i gartref gofal

  • yn dod allan o'r ysbyty

  • ddim yn byw mewn cartref gofal mwyach

Os bydd rhywun yn marw

Bydd angen i chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau am farwolaeth:

  • eich partner

  • eich plentyn

  • rhywun yr oeddech yn gofalu amdano

  • unrhyw un dros 18 oed ac yn byw gyda chi

Dylech hefyd ddweud wrthynt os ydych yn gwneud cais am feichiogrwydd a'ch bod wedi cael camesgoriad (miscarriage). Gall ffrind wneud hyn i chi.

Gallwch ddefnyddio’r gwasanaeth Dweud Wrthym Unwaith ar GOV.UK i ddweud wrth adrannau’r llywodraeth am farwolaeth yn gyflym ac yn hawdd.

Newidiadau mewn gwaith ac arian

Mae’n rhaid i chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau am rai newidiadau i’ch incwm neu gynilion.

Newidiadau incwm

Mae’n rhaid i chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os ydych chi, eich partner neu unrhyw blant sy'n byw gyda chi ac wedi gadael yr ysgol:

  • dechrau gweithio (hyd yn oed os na chaiff ei dalu)

  • rhoi'r gorau i weithio

  • dechrau ennill mwy o arian

  • dechrau ennill llai o arian

Os mai dim ond un taliad ydyw, neu os na fydd yr un swm yn rheolaidd, eglurwch faint o arian y credwch fydd mewn cyfanswm a pha mor hir. Os nad ydych chi’n gwybod yr union swm, cyfrifwch beth rydych chi’n meddwl y gallai fod a dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau mai amcangyfrif ydyw.

Os byddwch yn ennill yr un swm yn rheolaidd, dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau:

  • enw a chyfeiriad eich cyflogwr

  • faint o oriau gwaith bob wythnos

  • faint o arian rydych yn ei ennill - cyn treth a didyniadau eraill

  • faint o dreth ac Yswiriant Gwladol sy'n cael eu tynnu oddi ar yr arian

  • os yw arian yn cael ei ddidynnu ar gyfer pensiwn, faint ydyw ac ar gyfer pwy mae'r pensiwn

Newidiadau i fudd-daliadau

Dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os ydych chi, eich partner neu unrhyw blant sy’n byw gyda chi ac wedi gadael yr ysgol:

  • hawlio unrhyw fudd-daliadau newydd (hyd yn oed os nad ydynt yn cael eu talu eto)

  • dechrau cael mwy neu lai o arian - er enghraifft o fudd-daliadau eraill

  • rhoi’r gorau i gael budd-dal – er enghraifft Tâl Salwch Statudol, Taliad Annibynnol Personol neu Lwfans Byw i’r Anabl

Newidiadau i'ch cynilion

Os oedd eich cynilion yn £6,000 neu lai pan ddechreuoch hawlio, dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os ydynt yn codi i fwy na £6,000. Mae hyn yn cynnwys unrhyw gynilion sydd gan eich partner.

Os ydych yn byw mewn cartref gofal yn barhaol, dim ond pan fydd eich cynilion yn codi i £10,000 neu fwy y bydd angen i chi ddweud wrthynt.

Os oedd eich cynilion rhwng £6,000 a £10,000 pan ddechreuoch hawlio, dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os ydynt yn mynd i fyny i fwy na £10,000. Mae hyn yn cynnwys unrhyw gynilion sydd gan eich partner.

Dylech ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os byddwch yn cael taliad untro, er enghraifft os byddwch yn etifeddu rhywfaint o arian neu eiddo, neu’n cael iawndal.

Newidiadau i ble rydych chi'n byw

Dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os:

  • rydych chi'n symud cartref

  • rhywun yn symud allan o'ch cartref

  • mae rhywun yn symud i mewn i'ch cartref

Os oes gennych forgais, mae angen i chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os bydd y swm sy’n ddyledus gennych yn newid – er enghraifft oherwydd eich bod yn ail-forgeisio – neu’n cymryd benthyciad i wneud atgyweiriadau ar y tŷ.

Newidiadau i'ch statws mewnfudo neu hawl i breswylio

Dim ond os yw eich statws mewnfudo yn caniatáu ichi hawlio arian cyhoeddus y gallwch gael Cymhorthdal Incwm. Mewn rhai sefyllfaoedd mae’n rhaid i chi hefyd fod â ‘hawl i breswylio’.

Gallwch hawlio arian cyhoeddus os oes gennych unrhyw un o’r canlynol:

  • Dinasyddiaeth Brydeinig neu Wyddelig

  • statws sefydlog o Gynllun Setliad yr UE

  • absenoldeb amhenodol – oni bai eich bod wedi dod i’r DU ar fisa perthynas sy’n oedolyn dibynnol

  • statws ffoadur neu warchodaeth ddyngarol

  • hawl i breswylio

Os oes gennych statws cyn-sefydlog gan Gynllun Setliad yr UE, gallwch hawlio arian cyhoeddus - ond mae angen i chi hefyd ddangos bod gennych hawl i breswylio i gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth sy'n seiliedig ar incwm.  Gwiriwch a oes gennych hawl i breswylio.

Os ydych wedi gwneud cais i Gynllun Setliad yr UE a’ch bod yn aros am benderfyniad, gallwch hawlio arian cyhoeddus - ond mae angen i chi hefyd ddangos bod gennych hawl i breswylio i gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth sy’n seiliedig ar incwm. Gwiriwch a oes gennych hawl i breswylio. 

Os oes gennych unrhyw statws mewnfudo arall, gwiriwch a yw eich statws mewnfudo yn caniatáu ichi hawlio arian cyhoeddus. 

Rhoi gwybod am newid mewn amgylchiadau

Mae’n well rhoi gwybod am y newid yn ysgrifenedig fel y gallwch gadw copi o’r llythyr ac anfon copïau o unrhyw dystiolaeth. Er enghraifft, copïau o’ch slipiau cyflog os ydych yn rhoi gwybod am newid mewn incwm.

Ysgrifennwch ‘newid mewn amgylchiadau’ yn glir ar frig y llythyr. Rhowch gymaint o wybodaeth ag y gallwch am y newid. Er enghraifft, os yw'ch partner wedi symud allan, rhowch ei enw i'r Adran Gwaith a Phensiynau, pryd y symudodd a beth yw ei gyfeiriad newydd.

Anfonwch eich llythyr drwy'r Post Brenhinol 'i'w arwyddo' a chadwch y dderbynneb - efallai y bydd angen i chi brofi pryd y gwnaethoch ei bostio a phryd y cyrhaeddodd. Anfonwch ef i’r cyfeiriad ar y llythyr sy’n dweud wrthych faint o Gymhorthdal Incwm y byddwch yn ei gael. Os na allwch ddod o hyd i’r llythyr hwn, ffoniwch y Ganolfan Byd Gwaith i ofyn i ba swyddfa i’w anfon.

Dylech ffonio’r Ganolfan Byd Gwaith os ydych yn agos at y terfyn amser o 1 mis i roi gwybod am newid. Mae’n gyflymach nag ysgrifennu llythyr oherwydd bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn derbyn eich newid yn syth.

Canolfan Byd Gwaith

Rhif ffôn: 0800 169 0310

Ffôn testun: 0800 169 0314

I siarad gyda chynghorydd Cymraeg: 0800 328 1744

Relay UK - os na allwch glywed neu siarad ar y ffôn, gallwch deipio'r hyn rydych am ei ddweud: 18001 yna 0800 169 0310

Gallwch ddefnyddio Relay UK gydag ap neu ffôn testun. Nid oes tâl ychwanegol i'w ddefnyddio. Dysgwch sut i ddefnyddio Relay UK ar wefan Relay UK.

Fideo Relay - os ydych yn defnyddio Iaith Arwyddion Prydain (BSL).

Gallwch ddysgu sut i ddefnyddio fideo Relay ar YouTube.

Dydd Llun i ddydd Gwener, 8am i 5pm

Mae galwadau am ddim o ffonau symudol a llinellau tir.

Gwnewch nodyn o'r dyddiad a'r amser rydych chi'n ffonio. Ysgrifennwch hefyd enw'r person y siaradoch chi ag ef. Efallai y bydd angen y manylion hyn arnoch i brofi eich bod wedi rhoi gwybod am y newid.

Os ydych chi wedi methu'r dyddiad cau o 1 mis

Mae’n well rhoi gwybod am newid yn hwyr na pheidio â’i adrodd o gwbl.

Ffoniwch y Ganolfan Byd Gwaith cyn gynted ag y gallwch. Gwnewch nodyn o'r dyddiad a'r amser y byddwch yn ffonio - efallai y bydd angen i chi gyfeirio ato yn nes ymlaen.

Gallwch ddal i ysgrifennu at yr Adran Gwaith a Phensiynau os na allwch ddweud wrthynt dros y ffôn.

Gallwch roi gwybod am newid hyd at 13 mis yn hwyr, ond bydd angen i chi egluro pam na allech roi gwybod am y newid mewn pryd.

Os yw’r newid o’ch plaid, byddwch yn cael y Cymhorthdal Incwm ychwanegol o’r dyddiad y gwnaethoch roi gwybod am y newid.

Os nad yw o’ch plaid, bydd eich taliadau’n dod i ben neu’n cael eu lleihau o ddyddiad y newid. Mae hyn yn golygu os gwnaethoch roi gwybod am y newid ar ôl iddo ddigwydd efallai y byddwch wedi cael gordaliad. Mynnwch help os oes gennych ordaliad. 

Darganfod faint fyddwch chi'n ei gael ar ôl y newid

Mae’n bosibl y bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn gofyn i chi am ragor o wybodaeth er mwyn iddynt allu cyfrifo faint i’w dalu i chi. Byddant yn anfon llythyr atoch yn dweud wrthych:

  • pa wybodaeth sydd angen i chi ei hanfon

  • pryd fydd angen i chi ei anfon erbyn

Mae’n bwysig anfon y wybodaeth y mae’n gofyn amdani at yr Adran Gwaith a Phensiynau mewn pryd – os na wnewch chi, efallai y byddan nhw’n atal eich Cymhorthdal Incwm. Ffoniwch y Ganolfan Byd Gwaith os oes unrhyw beth na allwch ei anfon.

Pan fydd yr Adran Gwaith a Phensiynau wedi cael y wybodaeth sydd ei hangen arnynt, byddant yn ysgrifennu atoch i egluro sut y bydd eich Cymhorthdal Incwm yn newid. Cadwch lygad am y llythyr - mae hwn yn cadarnhau eu bod wedi cofnodi’r newid yn eich amgylchiadau ac y byddant yn talu’r swm cywir o Gymhorthdal Incwm i chi.

Byddant hefyd yn dweud wrthych os oes angen i chi wneud unrhyw beth arall. Er enghraifft, os oes rhaid i chi wneud hawliad newydd fel person sengl.

Gwiriwch y llythyr i wneud yn siŵr bod yr Adran Gwaith a Phensiynau wedi cofnodi’r newid cywir mewn amgylchiadau. Dylech ddweud wrthynt os ydynt wedi gwneud camgymeriad drwy ffonio’r Ganolfan Byd Gwaith. Gallwch ofyn i’ch Cyngor ar Bopeth lleol os nad ydych yn siŵr a yw’r llythyr yn gywir.

Os na chewch lythyr gan yr Adran Gwaith a Phensiynau o fewn 3 wythnos

Ffoniwch y Ganolfan Byd Gwaith - gofynnwch iddynt a yw'r Adran Gwaith a Phensiynau wedi cofnodi'r newid yn eich amgylchiadau. Bydd angen i chi gael manylion am y newid a phryd y gwnaethoch ddweud wrthynt amdano - er enghraifft prawf postio os anfonoch lythyr.

Ceisiwch gynilo'r Cymhorthdal Incwm ychwanegol os ydych chi'n meddwl y gallai'r Adran Gwaith a Phensiynau fod yn talu gormod i chi. Bydd hyn yn ei gwneud hi'n haws ei dalu'n ôl os oes angen.

Gall eich Cyngor ar Bopeth agosaf helpu os ydych chi’n cael trafferth rhoi gwybod am newid mewn amgylchiadau.

Help us improve our website

Take 3 minutes to tell us if you found what you needed on our website. Your feedback will help us give millions of people the information they need.