Hawlio diswyddiad deongliadol

Efallai y byddwch chi’n gallu dwyn achos o ddiswyddiad deongliadol os gwnaethoch chi ymddiswyddo oherwydd bod eich cyflogwr wedi eich gorfodi i weithio oriau gwahanol, mewn lle gwahanol neu am lai o arian.

Fodd bynnag, gallai tribiwnlys ganfod bod y newidiadau hyn yn deg os gwnaeth eich cyflogwr:

• wneud newid y mae eich contract yn dweud yn benodol y gallai ei wneud

• ymgynghori â chi cyn gwneud y newidiadau

• wneud y newidiadau yn lle gwneud rhywbeth gwaeth, fel diswyddo pobl

Does dim diffiniad cyfreithiol o fwlio. Mae hyn yn golygu bod rhai cyflogwyr yn ceisio cyfiawnhau eu hymddygiad neu ddweud nad yw’n broblem.

Er enghraifft, os ydych chi’n teimlo eich bod chi’n cael eich bwlio oherwydd bod eich rheolwr yn eich beirniadu’n gyson, efallai y bydd yn dweud eich bod chi’n rhy sensitif ynglŷn â’i ddull rheoli. Neu os oes rhywun yn galw enwau arnoch chi’n aml gan wneud i chi deimlo'n anghyfforddus, efallai y bydd eich cyflogwr yn dweud mai dim ond cellwair yw hyn.

Chi sydd i benderfynu a yw'r ffordd rydych chi’n cael eich trin yn ddigon difrifol i chi ymddiswyddo.

Mae'n syniad da rhoi gwybod am fwlio neu ymddygiad bygythiol cyn i chi benderfynu ymddiswyddo. Byddai hyn yn rhoi cyfle i'ch cyflogwr roi terfyn arno. Os nad ydych chi’n teimlo’n gyfforddus yn siarad â’ch rheolwr, gallech chi geisio rhoi gwybod i’w rheolwr nhw neu i’ch adran Adnoddau Dynol. Os nad ydyn nhw’n gwneud unrhyw beth am y bwlio, gallech chi fod ag achos cryf o ddiswyddiad deongliadol.

Fodd bynnag, mae rhai sefyllfaoedd lle mae’n amlwg mai ymddiswyddo a gadael heb rybudd fydd yr opsiwn gorau.  Er enghraifft, os ydych chi’n teimlo:

• eich bod chi'n cael eich bwlio dro ar ôl tro gan eich cydweithwyr neu'ch cyflogwr

• bod ofn arnoch chi fynd i'r gwaith

• nad ydych chi’n ddiogel yn y gwaith

Dywedwch wrth eich cyflogwr yn ysgrifenedig eich bod yn ymddiswyddo oherwydd bwlio. Bydd hyn yn golygu bod gennych chi dystiolaeth o pam eich bod chi wedi ymddiswyddo os ydych chi eisiau dwyn achos o ddiswyddiad deongliadol.

Mae'n debyg na allwch chi ddwyn achos o ddiswyddiad deongliadol, ac eithrio mewn rhai sefyllfaoedd. 

Does dim rhaid i chi fod wedi gweithio i'ch cyflogwr am 2 flynedd os yw eich achos o ganlyniad i’r canlynol:

• rheswm sydd bob amser ‘yn annheg yn awtomatig’

• gwahaniaethu

Gweld a yw’n ‘annheg yn awtomatig’

Mae bob amser yn 'annheg yn awtomatig' os bu’n rhaid i chi ymddiswyddo oherwydd eich bod chi’n cael eich trin yn annheg mewn ffordd sy'n gyfystyr â thorri contract oherwydd:

• eich bod chi’n feichiog neu ar absenoldeb mamolaeth

• eich bod chi wedi gofyn am eich hawliau cyfreithiol yn y gwaith, e.e. i gael yr isafswm cyflog

• eich bod chi wedi cymryd camau’n ymwneud â mater iechyd a diogelwch

• eich bod chi’n gweithio mewn siop neu siop fetio ac wedi gwrthod gweithio ar ddydd Sul

• eich bod chi'n aelod o undeb llafur a’ch bod chi wedi cymryd rhan mewn gweithgareddau undeb llafur gan gynnwys gweithredu diwydiannol swyddogol neu os oeddech chi'n gweithredu fel cynrychiolydd gweithwyr

• eich bod chi wedi riportio eich cyflogwr am ddrwgweithredu, mae hyn yn cael ei alw’n chwythu'r chwiban

Os ydych chi wedi gweithio i'ch cyflogwr am o leiaf 2 flynedd pan ddaw eich swydd i ben, mae hefyd yn annheg yn awtomatig os byddwch chi’n cael eich diswyddo oherwydd:

• bod y busnes wedi cael ei drosglwyddo i gyflogwr arall

• na wnaethoch ddatgan euogfarn sydd wedi darfod

Gweld a yw’n wahaniaethu

Gallwch chi ddwyn achos o ddiswyddiad deongliadol os gwnaethoch chi ymddiswyddo oherwydd bod eich cyflogwr wedi gwahaniaethu yn eich erbyn.

Gallai fod yn wahaniaethu os cawsoch chi eich trin yn annheg oherwydd eich bod yn un o'r canlynol neu'n cael eich ystyried yn un o'r canlynol:

• yn feichiog neu ar absenoldeb mamolaeth

• o hil, ethnigrwydd neu wlad benodol

• yn briod neu mewn partneriaeth sifil

• yn ddyn neu’n fenyw

• yn anabl

• yn lesbiaidd, hoyw, deurywiol neu drawsryweddol (LGBT)

• â chrefydd neu set benodol o gredoau

• yn hŷn neu’n iau na’r bobl rydych chi’n gweithio gyda nhw

Cael cyngor

Yn ymarferol, nid yw bob amser yn hawdd dweud a ydych chi wedi cael eich trin mewn ffordd sy’n wahaniaethol neu’n annheg yn awtomatig. Os ydych chi’n teimlo y gallai’r gwir reswm fod yn wahaniaethol neu’n annheg yn awtomatig, mae’n syniad da siarad â chynghorydd.