Gwiriwch a oes gennych hawl i Lwfans Gweini
Mae'r cyngor hwn yn berthnasol i Cymru. Gweler cyngor ar gyfer Gweler cyngor ar gyfer Lloegr, Gweler cyngor ar gyfer Gogledd Iwerddon, Gweler cyngor ar gyfer Yr Alban
Mae angen i chi fod o oedran Pensiwn y Wladwriaeth i hawlio Lwfans Gweini. Gallwch wirio beth yw eich oedran Pensiwn y Wladwriaeth yn GOV.UK.
Mae angen i chi hefyd fod ag anabledd neu salwch sy'n ei gwneud hi'n anodd i chi ofalu amdanoch eich hun.
Gallech gael £72.65 neu £108.55 yr wythnos i'w wario sut bynnag y dymunwch. Bydd y swm a gewch yn dibynnu ar faint o help sydd ei angen arnoch. Gallai eich helpu i aros yn annibynnol yn eich cartref eich hun am gyfnod hwy.
Pwy all hawlio
Dylech wneud cais am Lwfans Gweini os oes gennych anabledd neu salwch a bod angen cymorth neu oruchwyliaeth arnoch drwy gydol y dydd neu ar adegau yn ystod y nos (hyd yn oed os nad ydych yn cael y cymorth hwnnw ar hyn o bryd):
gyda’ch gofal personol – er enghraifft gwisgo, bwyta neu yfed, mynd i mewn ac allan o’r gwely, cael bath neu gawod a mynd i’r toiled
i aros yn ddiogel
Dylech hefyd wneud cais os ydych yn cael anawsterau gyda thasgau personol, er enghraifft os ydynt yn cymryd amser hir i chi, os byddwch yn profi poen neu os oes angen cymorth corfforol arnoch, fel cadair i bwyso arni. Gallai fod o gymorth pe baech yn cymharu sut rydych chi'n gwneud y tasgau personol nawr â sut roeddech chi'n arfer eu gwneud.
Nid yw Lwfans Gweini ar gyfer pobl ag anabledd corfforol neu salwch yn unig. Dylech hefyd hawlio os oes angen cymorth neu oruchwyliaeth arnoch drwy gydol y dydd neu’r nos a bod gennych:
cyflwr iechyd meddwl
anawsterau dysgu
cyflwr synhwyraidd - er enghraifft os ydych chi'n fyddar neu'n ddall
Mae rheolau arbennig yn berthnasol os oes gennych chi salwch terfynol. Darllenwch fwy am wneud cais am Lwfans Gweini os oes gennych salwch terfynol.
Y rheol 6 mis
Mae'n rhaid eich bod wedi bod ag anghenion gofal neu oruchwylio oherwydd eich anabledd neu salwch am o leiaf 6 mis cyn y gallwch gael Lwfans Gweini.
Nid oes angen i chi fod wedi cael diagnosis ar gyfer eich cyflwr i wneud cais am Lwfans Gweini. Er enghraifft, efallai eich bod yn dal i gael profion neu apwyntiadau i ddarganfod beth sy'n bod arnoch chi. Cyn belled â bod angen cymorth neu oruchwyliaeth arnoch, neu eich bod wedi cael anawsterau, am 6 mis oherwydd eich cyflwr gallwch wneud cais am Lwfans Gweini.
Gallwch arbed amser gyda'ch cais trwy wneud cais cyn diwedd y 6 mis ond ni fyddwch yn cael unrhyw arian tan hynny.
Os ydych yn yr ysbyty
Gallwch wneud cais am Lwfans Gweini os ydych yn yr ysbyty ar hyn o bryd ond ni fyddwch yn cael unrhyw arian nes i chi adael.
Os ydych yn byw mewn cartref gofal
Fel arfer ni allwch hawlio Lwfans Gweini os ydych yn byw mewn cartref gofal a bod eich awdurdod lleol yn talu am eich gofal. Gallwch barhau i hawlio Lwfans Gweini os ydych yn talu am eich holl gostau cartref gofal eich hun.
Os ydych chi'n byw mewn hosbis
Gallwch gael Lwfans Gweini os oes gennych salwch terfynol ac yn byw mewn hosbis.
Darllenwch fwy am sut i hawlio Lwfans Gweini os oes gennych salwch terfynol.
Os ydych eisoes yn cael budd-daliadau anabledd eraill
Ni fyddwch yn gallu cael Lwfans Gweini os ydych eisoes yn cael Taliad Annibyniaeth Bersonol (PIP) neu os ydych yn cael Lwfans Byw i’r Anabl (DLA) i dalu am eich gofal (‘elfen ofal’ DLA).
Os byddwch yn gwneud cais am Lwfans Gweini wrth gael Lwfans Byw i'r Anabl, bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau fel arfer yn ailasesu eich dyfarniad Lwfans Byw i'r Anabl yn lle hynny. Os cawsoch eich geni ar neu ar ôl 9 Ebrill 1948, byddwch yn cael eich symud o Lwfans Byw i'r Anabl i Daliad Annibyniaeth Bersonol, ac efallai y cewch lai o arian. Cysylltwch â’ch Cyngor ar Bopeth lleol os nad ydych chi’n siŵr beth allwch chi ei hawlio.
Gallwch adnewyddu eich Taliad Annibyniaeth Bersonol neu Lwfans Byw i'r Anabl pan ddaw’r dyfarniad presennol i ben cyn belled â’ch bod yn dal i fodloni’r meini prawf cymhwysedd.
Os bydd eich adnewyddiad yn aflwyddiannus, gallwch wneud cais am Lwfans Gweini yn lle hynny.
Os ydych chi wedi byw y tu allan i'r DU
Mae’n rhaid eich bod wedi byw ym Mhrydain Fawr am 2 o’r 3 blynedd diwethaf – gelwir hyn yn brawf ‘presenoldeb yn y gorffennol’. Prydain Fawr yw Cymru, Lloegr a'r Alban. Nid yw’n cynnwys Gogledd Iwerddon.
Nid oes angen i'ch amser a dreuliwyd ym Mhrydain Fawr fod ar yr un pryd. Er enghraifft, gallech fod wedi byw yn Lloegr am flwyddyn, UDA am flwyddyn a Chymru am flwyddyn.
Os nad ydych wedi bod yn y DU yn ddigon hir, gwiriwch a oes ffordd arall o basio’r prawf presenoldeb yn y gorffennol neu a allwch gael Lwfans Gweini heb basio’r prawf.
Os oes gennych salwch terfynol
Nid oes rhaid i chi basio prawf presenoldeb y gorffennol os ydych wedi cael diagnosis o salwch terfynol a bod eich meddygon yn dweud y gallech farw o fewn 12 mis.
Yn lle hynny, bydd angen i chi roi tystiolaeth i ddangos mai’r DU, Iwerddon, Ynysoedd y Sianel neu Ynys Manaw yw eich prif gartref. Gelwir hyn yn ‘breswylydd arferol’.
Os ydych chi'n cael pensiwn neu fudd-dal o'r UE, yr AEE neu'r Swistir
Mae'n bosibl y bydd eich cymhwyster i gael Lwfans Gweini yn cael ei effeithio. Mae'r rheolau yn y maes hwn yn gymhleth. Siaradwch â chynghorydd cyn i chi wneud cais.
Os nad ydych yn ddinesydd y DU
Dim ond os yw eich statws mewnfudo yn caniatáu ichi hawlio arian cyhoeddus y gallwch gael Lwfans Gweini.
Gallwch hawlio arian cyhoeddus os oes gennych unrhyw un o’r canlynol:
Dinasyddiaeth Brydeinig neu Wyddelig
statws cyn-sefydlog neu sefydlog o Gynllun Setliad yr UE
absenoldeb amhenodol – oni bai eich bod wedi dod i’r DU ar fisa perthynas sy’n oedolyn dibynnol
statws ffoadur neu amddiffyniad dyngarol
hawl i breswylio
Os oes gennych unrhyw statws mewnfudo arall, gwiriwch a yw eich statws mewnfudo yn caniatáu ichi hawlio arian cyhoeddus.
Camau nesaf
Help us improve our website
Take 3 minutes to tell us if you found what you needed on our website. Your feedback will help us give millions of people the information they need.